भटकंती...१

१ फ़ेब्रुवारीला लग्नाला एक वर्ष पूर्ण झालं..गेलं एक वर्ष मी आयुष्यातले खुप आगळेवेगळे दिवस पाहिले ज्याचा ध्यानी मनी स्वप्नी विचारच नव्हता केला..इथे आल्यापासुन प्रत्येक दिवस एक मोठ्ठं आव्हान घेऊन यायचा. पण खुप मजा आली. रोज काहीतरी नवीन असावं असं वाटणार्या मला देवाने खुप नवीन नवीन गोष्टी करायला दिल्या  याचंच खुप समाधान वाटलं मला या लग्नाच्या वाढदिवशी..
तमिल नाडु सारख्या सांस्कृतिक वारसा लाभलेल्या राज्यात राहणे हे माझे अहोभाग्यच पण त्यासोबत  माझ्यासारख्याच आवडी असणारा नवरा मिळाला हे ही माझे भाग्यच.
आम्ही दोघेही स्थापत्य अभियंता असल्याने स्थापत्य शास्त्राचे प्राचीन नमुने आमच्यासाठी नेहमीच कुतुहलाचा विषय राहिलेले आहेत. आणि एवढी प्राचीन स्मारकांची संपत्ती लाभलेल्या या प्रदेशात भटकंती न केल्यास नवल..
इथली देवस्थाने आणि शिल्प हा आमच्या दोघांचा जिव्हाळ्याचा विषय. आम्ही गेल्या एका वर्षात भेट दिलेल्या पर्यटन स्थळांबद्दल आणि त्यांच्या इतिहासाबद्दल इथे लिहायचा प्रयत्न करतेय.
________________________________________________________________________________
तमिळ संस्कृतीत देवस्थानांना खुप महत्वाचं स्थान आहे. असं म्हणतात की तमिल नाडुत जवळपास ३३००० प्राचीन देवस्थाने आहेत.
भारताच्या दक्षिणेकडील ह्या भागावर ७ व्या दशकात पल्लवांनी ८ व्या दशकात पांड्यांनी आणि ९ व्या दशकात चोला राजांनी राज्य केलं. प्रत्येक राजवटीत राजांनी आपापल्या कारकीर्दीत बांधलेली ही वास्तुशिल्पं आणि देवस्थाने म्हणजे शिल्पकलेचे आणि स्थापत्यशास्त्राचे अत्यंत सुंदर नमुने आहेत. असं म्हणतात की या राजवटी म्हणजे दक्षिण भारतातील स्थापत्यशास्त्रासाठी आणि शिल्पशास्त्रासाठी सुवर्णकाळ होता. प्रत्येक राजवटीत बांधलेल्या वास्तुंची मांडणी वेगवेगळी आहे हे इथे लक्षात घेण्यासारखे आहे.
पल्लव राजे राजसिम्हावर्मन आणि नरसिम्हावर्मन यांच्या काळातली शिल्पं चेन्नै पासुन जवळच असलेल्या महाबलीपुरम इथे आहेत.

ही शिल्प तीन प्रकारात विभागल्या गेली आहेत. गुहेसारखी मंदिरं, एकाच दगडापासुन तयार केलेली शिल्पं, एकाच रिलीफ़ असलेल्या दगडावर केलेले कोरीव काम, आणि दगडावर दगडं ठेवुन केलेलं बांधकाम.
एकाच दगडापासुन कोरलेल्या शिल्पात पांडवांच्या वेगवेगळ्या पंचरथांचा समावेश होतो.

 ह्या रथाला असलेल्या खांबांवर खाली सिंह कोरलेले दिसतात पण काही खांब कोरीव नाहीत. काही रथं थोडेसे अर्धवट अवस्थेतही दिसतात.

इथे एक खुप अनोखी गोष्ट पहायला मिळाली ती ही की, शिल्पकार दगड फ़ोडायला प्रत्येक मोठ्या दगडाला एका ओळीत चौकोनी छिद्र करुन त्यात त्याच आकाराचे लाकडी ठोकळे भरायचे. एका पावसानंतर हे लाकडी ठोकळे फ़ुगतील आणि दगडाला तडा जाईल असा साधा सोपा विचार त्यामागे असे..अमेझिंग...

इथलं शोअर टेंपल पाहण्यासारखं आहे. ही शोअर टेंपल ची वास्तु अगदी समुद्राकाठी आहे. असं म्हणतात की समुद्राच्या आत अशीच सात मंदिरं आहेत.हे मंदिर एकाच दगडात कोरलेलं नसुन याचे पाच मजले एकावर एक दगडं ठेवुन बांधलेले आहेत. या मंदिरात शिव ही मुख्य देवता आहे. पण विष्णुचंही छोटसं मंदिर आहे. आता या मंदिराच्या आत जायला मनाई आहे.

गावाच्या मध्यभागी एकाच रिलिफ़ असलेल्या दगडावर बरंचसं कोरीव काम केलं आहे त्यात अर्जुनाची तपश्चर्या आणि पौराणिक कथांचा समावेश होतो.

 हे सगळं ग्रेनाईटवर कोरलेलं आहे, त्या दगडाला तोडणं खुप कठिण काम असल्याने कदाचित एकाच मोठ्या दगडाचा कैनवास वापरला असावा.

महाबलीपुरम मध्ये होणार्या सांस्कृतिक कार्यक्रमाच्यावेळी हा मोठा दगड मागच्या पडद्यासारखं काम करतो.. आणखीही बरीच शिल्पे आहेत इथे पण वेळ नेहमीच कमी पडतो. त्यावेळच्या लोकांची शिल्पकलेतली निपुणता थक्क करुन टाकते. कुठ्लीही मशीन नसताना केवळ हाताच्या सहाय्याने केलेलं काम बघता बघता हरखुन जायला होतं.. आणि मग आपण वळतो एखाद्या दुकानाकडॆ ज्यात असाच एखादा शिल्पकलेचा नमुना मिळेल जो महाबलीपुरम आणि तिथल्या कुशल कारागीरांची आठवण म्हणुन घरात ठेवता येईल.